Projekt budowlany

wystarczającą podstawą realizacji inwestycji

Zdarza się spotkać stanowiska uczestników procesu inwestycyjnego wskazujące na drugorzędną rolę projektu budowlanego w trakcie realizacji robót budowlanych prowadzonych w oparciu o ważne pozwolenie na budowę.

„Działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach” (art.1) normuje Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku –Prawo Budowlane i w przedmiotowym zakresie jest w moim przekonaniu precyzyjna i jednoznaczna. Oczywiście zawsze możliwe jest wyszukanie czynności lub zdarzenia nieopisanego w przepisie ustawowym, lecz najczęściej stanowi formę partykularnej gry interesów.

Podkreślając definicję sprecyzowaną w treści art.3 pkt.13 ustawy –prawo budowlane, że dokumentację budowy stanowi „pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym, dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, w miarę potrzeby, rysunki i opisy służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książka obmiarów.” Należy podkreślić, że w całej treści ustawy normującej sprawy projektowania i budowy, nie występuje pojęcie innego rodzaju projektu, niż projekt budowlany.

Jedynym wyróżnikiem jest zaliczenie do dokumentacji budowy w miarę zaistnienia takiej potrzeby rysunków i opisów służących realizacji obiektu, oraz indywidualnej dokumentacji technicznej opisanej w treści art.20 ust.1 pkt.3a) ustawy PB, a więc uzupełniających obowiązujący projekt budowlany. Nie można w żaden sposób uznać, że takie właśnie rysunki i opisy mogą zastępować projekt budowlany lub zawierać rozwiązania odmienne niźli zawarte w projekcie budowlanym. Takie rysunki i opisy stanowią de facto „projekt wykonawczy”, za treścią rozporządzenia do ustawy prawo zamówień publicznych, a więc związane ze sposobem rozliczania inwestycji, a nie techniczno-formalną stroną realizacji robót budowlanych. Ta sama formuła postrzegania obowiązujących dla procesu budowlanego projektów, zawarta została w treści art.18 ust.1 ustawy prawo budowlane, gdzie ustawodawca zobowiązał Inwestora do zorganizowania procesu budowy, w tym do zapewnienia „1. opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów.” Te inne projekty mogą zgodnie z treścią ustawy zawierać zdefiniowane wyżej „rysunki i opisy służące realizacji obiektu”, ale niedeterminujące możliwości jego wykonania.

Podstawowym obowiązkiem projektanta, jako uczestnika procesu inwestycyjnego wymienionego w art.17 ustawy, jest zgodnie z postanowieniami art.20 ust.1 pkt.1 PB „opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy …., wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej”.

Niezauważonym wydaje się przepis, zawarty w ust.2 artykułu 20 ustawy jednoznacznie wskazujący, że projektant zobowiązany jest do zapewnienia „sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z obowiązującymi przepisami, w tym techniczno-budowlanymi…”. Jak wynika z art.7 ust.1 ustawy, projekt architektoniczno budowlany (stanowiący konieczny składnik projektu budowlanego, opisanego w rozporządzeniu ministra infrastruktury z dnia 3 lipca 2003r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego) MUSI spełniać wszystkie wymagania zawarte w treści warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. Oczywiście nie zmienia to faktu, że zarówno uregulowania ustawowe, jak i przepisów wykonawczych obejmują wszelkie inwestycje, a projekt budowlany należy zgodnie z art.34 ust.2 ustawy dostosować do stopnia skomplikowania obiektu i robót budowlanych, lecz nie można pozbawiać go jakiegokolwiek elementu koniecznego do ustalenia spełnienia przez obiekt, wymagań podstawowych wynikających z art.5 ust.1 ustawy.

Wspomniany art.5 ust.1 ustawy stanowi, że „Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej,”. Wydanych zostało kilka rozporządzeń zaliczanych do tych przepisów techniczno-budowlanych i należą do nich m.in. „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie”, „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie” itd. Każdy z tych aktów prawnych zawiera po kilkaset paragrafów, szczegółowo precyzujących wymagania dla poszczególnych elementów budynków i budowli. Ustawa nie ogranicza treści projektu do samych przepisów, lecz wymaga także, żeby w projektowaniu i budowie przestrzegane były zasady wiedzy technicznej, a ta nie została zdefiniowana.

Ponieważ roboty budowlane rozpocząć można jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę (art.28 ust.1 PB), a częścią tej decyzji jest zatwierdzenie projektu budowlanego (art.34 ust.4), wszelkie dywagacje o rzekomej nieprzydatności projektu budowlanego w procesie realizacji inwestycji oraz żądanie innych projektów, pozbawione są jakichkolwiek podstaw prawnych i stanowią oczywiste pogwałcenie obowiązujących uregulowań.

Wyjaśnić należy, że pełna odpowiedzialność za zawartość i treść merytoryczną projektu budowlanego spoczywa na projektancie. Organ zatwierdzający projekt zobowiązany jest ustawowo jedynie do sprawdzenia kompletności projektu w zakresie uzgodnień, opinii, pozwoleń, sprawdzeń i wymaganych decyzji administracyjnych (art.35. ust.1 ustawy). Merytorycznie sprawdzany jest przez organ, wyłącznie projekt zagospodarowania działki lub terenu (stanowiący część projektu budowlanego) pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami, w tym wspomnianymi już przepisami techniczno-budowlanymi (art.35 ust.1 pkt.2).

W części projektu budowlanego, stanowiącej projekt architektoniczno-budowlany, ustawodawca za wystarczające uznaje oświadczenie projektanta oraz sprawdzającego o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej (art.20 ust.4). Przyjmując, że projekt budowlany jest niewystarczający do prawidłowego wykonania robót budowlanych nim objętych, należałoby uznać, że fałszywe jest takowe oświadczenie dołączone do projektu budowlanego, o ile projekt budowlany nie spełnia przykładowo warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (wraz z załączonym do tych warunków wykazem wprowadzonych do obowiązkowego zastosowania norm). W takim przypadku zastosowanie miałby, co najmniej art. 95 ust.4 ustawy o odpowiedzialności zawodowej, a przede wszystkim art.93 ust.1 o odpowiedzialności karnej za nieprzestrzeganie przepisów określonych w art.5 i wyżej omówionych.

Zawartość projektu budowlanego sprecyzowana została zarówno w samej treści ustawy prawo budowlane, lecz także w treści rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, wydanego na podstawie dyspozycji określonej w art.35 ust.6 ustawy.

Dla osób niezwiązanych na co dzień z praktyką budowlaną, wyjaśnić należy, że zgodnie z definicją zawartą w art.3 pkt.7) ustawy, pod pojęciem roboty budowlane, rozumieć należy „budowę oraz wszelkie prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego”. Tym samym ustawodawca nie wyróżnia tutaj robót branżowych (np.. sanitarnych lub elektrycznych), które w każdej mierze związanej z obiektem budowlanym stanowią szeroko rozumiane roboty budowlane.

Opis techniczny projektu architektoniczno- budowlanego powinien być zgodnie z §11 ust.1 rozporządzenia „zwięzły” i skoncentrowany na składnikach określonych w ust.2. Żadnych tego typu ograniczeń zawartości projektu architektoniczno -budowlanego nie zawierają przepisy §12 i dotyczące części rysunkowej. Z treści tegoż przepisu wynika, że projekt architektoniczno-budowlany powinien zawierać:

1. elewacje w liczbie dostatecznej do wyjaśnienia formy architektonicznej obiektu wraz z określeniem na rysunku materiałów wykończeniowych i kolorystyki,
2. rzuty wszystkich charakterystycznych poziomów obiektu, przekroje i profile w charakterystycznych miejscach, włącznie z położeniem sytuacyjno-wysokościowym i skrajnymi parametrami instalacji i urządzeń technologicznych, związanych lub mających wpływ na konstrukcję obiektu, funkcjonowanie instalacji i urządzeń oraz bezpieczeństwo użytkowania,
3. rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe przegród zewnętrznych wraz z niezbędnymi szczegółami budowlanymi, mającymi wpływ na właściwości cieplne i szczelność przegród,
4. podstawowe urządzenia instalacji ogólnotechnicznych i technologicznych,
5. zasadnicze elementy wyposażenia technicznego, ogólnobudowlanego, umożliwiającego użytkowanie obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym:

1. instalacje i urządzenia budowlane sanitarne, grzewcze, wentylacyjne i gazowe,
2. instalacje i urządzenia budowlane elektryczne, telekomunikacyjne i piorunochronne,
3. instalacje i urządzenia budowlane ochrony przeciwpożarowej.

Świadomie i celowo obszernie, acz nie całościowo przytaczam odpowiedni fragment rozporządzenia oraz wytłuszczam postanowienia odnoszące się do instalacji, które w świetle niektórych stwierdzeń rzekomo nie są wymagane w projekcie budowlanym.

Na etapie realizacji robót budowlanych istotną rolę odgrywa kolejny uczestnik procesu inwestycyjnego wymieniony w art.17 ustawy, czyli kierownik budowy. Jednym z podstawowych jego obowiązków zawartych w art.22 ustawy, jest prowadzenie dokumentacji budowy (omówionej na wstępie) i „kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę”. Na wstępie zdefiniowano, że ustawa nie przewiduje innej formy projektu niż projekt budowlany, stanowiący nadto załącznik do pozwolenia na budowę, którego stosowanie jest dla kierownika obowiązkowe. Oczywiste jest więc, że to kierownik odpowiada za realizację robót budowlanych zgodnie z zatwierdzonym projektem budowlanym.

Sprawowanie kontroli zgodności realizacji z pozwoleniem na budowę i zatwierdzonym projektem, należy do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego, który jest reprezentantem Inwestora na budowie (art.25 ust.1). Nie jest to jednak jedyny uczestnik procesu inwestycyjnego uprawniony i zobowiązany do takiej kontroli. Ustawodawca przewidział, bowiem możliwość zobowiązania projektanta przez Inwestora lub właściwy organ, do sprawowania nadzoru autorskiego podczas realizacji inwestycji (art.18 ust.3). Należy jednak podkreślić, że nadzór autorski nie jest tożsamy ani z bieżącym projektowaniem, ani ze stałym weryfikowaniem działania wykonawcy robót. Projektant sprawujący z woli i żądania inwestora nadzór autorski, ma zgodnie z art.20 ust.1 pkt.4 PB zapewnić jedynie zgodność realizacji z zatwierdzonym projektem budowlanym, a w razie wystąpienia uzasadnionej konieczności rozważyć możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych. Wyraźnie z powyższego wynika, że w dalszym ciągu odnosimy się do możliwości zmian w projekcie budowlanym, a nie żadnym innym.

Możliwości zmian projektu w trakcie realizacji ograniczone są nadto m.in. postanowieniami art.57 ust.2 ustawy do „zmian nieodstępujących w sposób istotny od zatwierdzonego projektu”. Zmiany takie MUSZĄ zostać naniesione na „kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego,” w razie potrzeby uzupełnione o dodatkowy opis i dołączone do zawiadomienia o zakończeniu budowy i wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie. Niedopuszczalne jest, więc tworzenie nowych rysunków, korzystanie z nieznanych w prawie budowlanym projektów wykonawczych, lecz wyraźnie zostało określone, że chodzi o kopie rysunków z „zatwierdzonego projektu budowlanego”. Należy także podkreślić, że nie stanowi czynności nadzoru autorskiego uzupełnianie projektu, usuwanie jego niespójności międzybranżowych lub braków opracowania. Zgodnie z postanowieniami art.637 Kodeksu Cywilnego projektant zobowiązany jest w takiej sytuacji do usuwania takich wad swojego dzieła na zasadach rękojmi.

Problem poddany tak szczegółowej analizie jest tak istotny dlatego, że pozwolenie na użytkowanie wydawane jest po przeprowadzeniu obowiązkowej kontroli (art.59 ust.1). Zgodnie z postanowieniami art.59a ust.2 kontrola ta obejmuje sprawdzenie zgodności wykonanego obiektu budowlanego z projektem architektoniczno –budowlanym w zakresie obejmującym m.in. wykonania urządzeń budowlanych, zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem, zapewnienie warunków niezbędnych do korzystania z obiektu przez osoby niepełnosprawne. Po raz kolejny więc ustawodawca wskazuje jednoznacznie, że wszystkie zasadnicze dla normalnego użytkowania obiektu elementy instalacji i urządzeń powinny być zawarte w projekcie budowlanym, albowiem podlegają sprawdzeniu przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.

Wreszcie kwestia projektów wykonawczych, które opracowywane są na podstawie rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 2 września 2004 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego, wydanego z mocy ustawy prawo zamówień publicznych.

Jako przepis wykonawczy do ustawy, może wypełniać wyłącznie cele tą ustawą określone. Zgodnie z treścią art.1 „Ustawa określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, kontrolę udzielania zamówień publicznych oraz organy właściwe w sprawach uregulowanych w ustawie.” W takim przypadku nie reguluje ani trybu ani sposobu realizacji robót budowlanych i wznoszenia obiektów budowlanych. Przeciwnie, zakres dokumentacji projektowej opisującej przedmiot zamówienia ustalać należy biorąc pod uwagę wymagania ustawy prawo budowlane (§3 rozporządzenia). Zarówno ustawodawca w treści art.31 ustawy pzp, jak i minister w treści §4 ust.1 rozporządzenia jednoznacznie ustalają, że dokumentacja projektowa, o której mowa w tym przepisie „opisuje przedmiot zamówienia na wykonanie robót budowlanych i składa się w szczególności z:

1. projektu budowlanego, …
2. projektów wykonawczych. …
3. przedmiaru robót, …”

Zawartość projektów wykonawczych ustalona została w treści §5 ust.1 rozporządzenia:

„§ 5.1 Projekty wykonawcze powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych.”

Zgodnie z kolejnym postanowieniem, projekt wykonawczy dotyczy części obiektu (a więc nie całości), rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych, detali architektonicznych (a nie całych elementów konstrukcyjnych lub architektonicznych) i urządzeń budowlanych oraz instalacji i wyposażenia technicznego, których odzwierciedlenie na rysunkach projektu budowlanego nie jest wystarczające dla potrzeb określonych w ust.1.

            Warte jest także podkreślenia, że przecież prawo budowlane dotyczy wszystkich rodzajów inwestycji, w tym także indywidualnych i niefinansowanych z budżetu, do których całkowicie nie ma zastosowania prawo zamówień publicznych, a stopień skomplikowania wcale nie jest mniejszy niż inwestycji budżetowych. Ponieważ nie stosuje się wówczas ani pzp, ani omawianego rozporządzenia o dokumentacji projektowej, więc nie występuje żaden przepis regulujący omawiane „projekty wykonawcze”. Z tych powodów istotna jest treść art.34 ust.2 ustawy prawo budowlane, że zakres i treść projektu budowlanego należy dostosować do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót.

Projekt budowlany opracowany zgodnie z przepisami ustawy prawo budowlane jest i musi być wystarczający do prawidłowego i bezpiecznego wykonania robót budowlanych oraz wzniesienia każdego obiektu budowlanego nim objętego.

 

 

01.12.2014 r.